Budowa i działanie
Każdy kierowca wie że ma go w aucie, wie gdzie jest pedał hamulca, że są tarcze, klocki i bębny hamulcowe. To podstawowe elementy, ale dochodzą do tego jeszcze pompa hamulcowa, odpowiedzialna za wytworzenie podciśnienia, przewody hamulcowe, czujniki oraz płyn hamulcowy, tłoczki i zaciski. Ale jak dbać o układ hamulcowy?
Jak sama nazwa wskazuje układ hamulcowy odpowiada za hamowanie. Z lekcji fizyki wiemy, że odpowiedzialne są za to: prawo Pascala, które dzięki płynowi hamulcowemu wytwarza podciśnienie w całym układzie oraz siły tarcia które wytwarzane są poprzez poszczególne elementy (klocki i tarcze z przodu oraz tarczę lub bęben i klocki z tyłu), dzięki czemu nasze auto zostaje wyhamowane i możemy bezpiecznie się zatrzymać. To tak w wielkim skrócie, nie będziemy się rozpisywać jak dokładnie wszystko ze sobą oddziałuje, bo można by pisać referaty, a normalnemu śmiertelnikowi nie jest to potrzebne do codziennego życia. Jednak co jeśli te siły tarcia nie działają, lub nie ma wytworzonego podciśnienia w układzie hydraulicznym?
Rodzaje i systemy
Ogólnie zgodnie z przepisami w samochodach mamy dwa układy hamulcowe.
Podstawowy (roboczy), czyli wyżej wymieniony, obsługiwany pedałem hamulca, oraz dodatkowy (awaryjny, ręczny) który odpowiada za unieruchomienie pojazdu podczas postoju. Pomaga także przy ruszania autem na pochyłych drogach i niestaczaniu się go z „górki”. Dodatkowo mamy jeszcze masę systemów wspomagających hamowanie. ABS, ESP, ASR, ACC, BAS. Podsumowując jest tego ogrom, jednak na nic się nie sprawdzą nawet najlepsze hamulce i systemy, jeśli prawidłowo nie dbamy o podstawowe elementy układu hamulcowego.
Eksploatacja
Po szybkim wstępie, przejdźmy do meritum. Nic nie jest wieczne i wszystko się zużywa. Poszczególne elementy układu hamulcowego także. Jednak jak o nie dbać, kiedy wymieniać, abyśmy zawsze mogli bezpiecznie wyhamować pojazd, co przedkłada się również na bezpieczeństwo nasze jak i innych na drodze?
Tarcze, bębny i klocki hamulcowe, to one są pierwszą linią frontu, biorącą udział w hamowaniu. To pomiędzy nimi następuje tarcie, które wyhamowuje auto. To one są najczęściej wymienianymi elementami w cały układzie. Ich zużycie najczęściej przejawia się tym, ze auto pokonuje dłuższą drogę hamowania, występują drgania lub nawet „bicia” na kierownicy. Najczęściej sami jesteśmy w stanie sprawdzić ich stan zużycia. Zaleca się by klocki wymieniać, jeśli grubość ich okładziny jest mniejsza niż 3-4 mm. Tarcze hamulcowe z kolei nie wymagają tak częstej wymiany jak klocki, co nie znaczy ze nie musimy dbać o ich stan mechaniczny. Tarcze też się zużywają. Mogą się zetrzeć, przez co tarcza się bardziej nagrzewa i hamowanie nie jest skuteczne. Tarcza może się także skrzywić, przez co jedna jej część będzie przylegała bardziej lub mniej do klocków i w rezultacie czego hamowanie również nie będzie skuteczne. W takim wypadku jeśli odczuwamy jakieś drgania na kierownicy podczas hamowania to znak że coś dzieje się z tarczami i konieczna może być ich wymiana.
Inaczej sprawa ma się jeżeli chodzi o hamulce bębnowe. Tutaj ciężko jest ocenić ich stan na pierwszy rzut oka, ponieważ całość elementu zamknięta jest w stalowym bębnie. Dodatkowo stanowią one bardzie rolę stabilizującą tył pojazdu w przypadku gwałtownego hamowania, nie mają jakiegoś większego wpływu na drogę hamowania. Dlatego jeśli podczas hamowania, tył auta ucieka na boki, bądź podczas wizyty w stacji kontroli jest nierównomierny rozkład sił hamowania, należy zainteresować się stanem technicznym i wymienić zużyty element na nowy.
Płyn hamulcowy, to kolejny ważny czynniki, który odpowiada za funkcjonowanie i zapewnia podciśnienie w układzie. Bez niego po nadepnięciu w pedał hamulca, klocki nie dociskają się do tarcz i nie powodują tarcia, przez co auto dalej się toczy i nie hamuje. Płyn ten jest higroskopijny przez co w trakcie eksploatacji pochłania wilgoć z układu hydraulicznego i z czasem przestaje pełnić swoje funkcję. Zaleca się wymianę co 2 lata lub raz w roku zależnie od stylu jazdy.
Przewody hamulcowe, tak samo jak płyn odpowiadają za utrzymanie podciśnienia. Są one umiejscowione pod podwoziem, przez co narażone są na warunki atmosferyczne i mechaniczne. Najczęstszą usterką jest skorodowanie, bądź spękanie elementów gumowych, co przyczynia się do rozszczelnienia całego układu, wycieku płynu. Ich stan łatwo sprawdzić podczas okresowego badania technicznego, bądź wizyty u mechanika, który oceni czy pełnią jeszcze swoją funkcję.
Jeżeli chodzi o zaciski, to tutaj ważne jest sprawdzenie czy wszystkie elementy ruchome zacisku są w stanie swobodnie się poruszać, smar nie jest wypłukany oraz, czy nie są blokowane przez nagromadzony bród czy rdzę. Równie ważny jest stan wszystkich gumowych osłon zapobiegających dostanie się wody i wypłukanie smaru oraz chroniących przed rdzą.
Hamulec ręczny, bez zadbania o jego stan, nie jesteśmy w stanie powiedzieć o pełnym dbaniu o układ hamulcowy. Najczęstszą usterka jest zapieczenie elementów. Więc najprościej jest go, po prostu używać. Pamiętać tez trzeba o sprawdzaniu stanu linki, oraz ewentualnym naciągnięciu jej. Ważne jest tez smarowanie, co pozwoli uniknąć przykładowo zamarznięcia i zblokowania kół.
Pompa hamulcowa, to od niej zależy droga hamowania oraz czas reakcji hamulca. Jest swoistym sercem układu. To ona pompuje płyn hamulcowy i wytwarza niezbędne ciśnienie istotne do poprawnego funkcjonowania całego systemu. Miękki pedał hamulca, wpadający w podłogę, wyciek płynu mogą świadczyć o uszkodzeniu, bądź przepuszczaniu przez pompę płynu. Należy ją wtedy wymienić na nowa, ponieważ stawi to duże zagrożenia bezpieczeństwa dla nas i innych uczestników ruchu.
Podsumowanie
O ile stan techniczny tych najczęściej zużywających elementów układu hamulcowego jesteśmy w stanie sami ocenić, czyli tarcze i klocki, to nie są one jedynymi elementami. Jeśli nie jesteśmy pewni w jakim stanie są poszczególne części, bądź mamy przypuszczenia, że nasz układ może być niesprawny, warto podjechać do mechanika czy na Stację Kontroli Pojazdów w celu zweryfikowania stanu technicznego naszego układu zachowania, bo to gwarancja naszego bezpieczeństwa na drodze.
Zaraz po oponach, które jako jedyny element mają styczność z podłożem i są w dużej mierze odpowiedzialne za drogę hamowania, jest to jedyny układ który gwarantuje nam bezpieczną jazdę oraz hamowanie naszym pojazdem.